… als je in Thailand bent. Want overal op straathoeken, in werkplaatsen en op overheidsgebouwen hangen de portretten van koning Maha Vajiralongkorn, of Rama X.
Zijn in 2016 overleden vader Bhumibol zit nog steeds in de Thaise harten en verwelkomt je in stadsparken, achterop auto’s geplakt en in heel veel woonhuizen.
In Thailand is het koningshuis zeer populair, maar ook wettelijk onaantastbaar, al lijkt in dat eerste wel wat verandering te komen.
Koninklijke vis en tatoeage
Ruim 70 jaar was Bhumibol, of Rama IX, de vader van alle Thai, zo leek het. Tientallen sociale projecten, vooral gericht op economische vooruitgang en welzijn voor de Thaise bevolking, maakten hem enorm geliefd. Hij organiseerde succesvolle initiatieven op gebieden als waterzuivering en verbetering van grondkwaliteit, zeer belangrijk voor de grotendeels van landbouw levende Thai.
Een grappig alledaags voorbeeld is het goedkope en heerlijke gerecht pla pao, op houtskool geroosterde tilapia met (onder andere) citroengras, wittekool-bladeren, noedels en - uiteraard - pittige saus. De koning zette projecten op waarbij deze uit Japan afkomstige vis in vijvers grootschalig en makkelijk op het Thaise platteland gekweekt kon worden. Dat leverde extra geld op voor de boeren, en beter eten, met meer eiwitten en groente.
En in 1992, toen de protesterende bevolking en de militaire machthebbers op de rand van een burgeroorlog stonden, bemiddelde Bhumibol tussen de partijen naar een burgerregering en meer democratie.
Op 5 december, zijn verjaardag, staat Thailand stil; niet alleen is het dan Vaderdag, het is ook een belangrijke officiële vrije dag, waarop heel veel Thai meedoen aan ceremonies om Bhumibol te herdenken. De meest bijzondere liefdesuiting zag ik bij een jonge vrouw die ik in 2022 in Bangkok ontmoette. Ze was pas 15 toen haar koning overleed, en heeft midden op haar borstbeen de tatoeage ”I was born during the reign of King Rama IX”.
Playboy in Duitsland
Of de huidige koning, Rama X, ooit zo gewaardeerd gaat worden, is de vraag. Aan de vele levensgrote portretten zal het niet liggen, en ook niet aan zijn familieleden.
Moederdag, 12 augustus, wanneer de straten van Bangkok met talloze lichtjes prachtig versierd zijn en foto’s van zijn dan jarige moeder Sirikit overal hangen, vieren de Thai uitgebreid. Vorig jaar was ik die avond bij een groot Thai-boksgala in Bangkok. Voor de wedstrijden begonnen, kregen alle toeschouwers en alle vechters een kaars, en werd een lied gespeeld. Het was aandoenlijk om te zien hoe de hele stoere Muay Thai-crowd, binnen en buiten de ring, een brandend kaarsje vasthoudend, enthousiast een op alle schermen geprojecteerde foto van de bejaarde koninginmoeder toezong.
De Thai houden ook veel van zijn jongere zus, prinses Sirindhorn, die kunst, cultuur en onderwijs steunt. Haar bijnaam is veelzeggend: Pra Thep betekent “engel-prinses”. Toen ik in Khon Kaen woonde, werd een belangrijke afspraak anderhalf uur uitgesteld, omdat de wegen waren afgezet. Prinses Sirindhorn kwam namelijk persoonlijk op de universiteit diploma’s aan geslaagde studenten uitreiken. De meeste mensen zouden geïrriteerd zijn door het oponthoud, maar niet mijn gesprekspartner. ”Ik vind het heel mooi dat ze helemaal hierheen komt. Ze is erg betrokken bij jonge mensen en ze is ook iemand van het volk”.
Dat laatste is juist een kritiekpunt bij koning Vajiralongkorn: hij zou ver weg van zijn volk staan. Voor zijn kroning leefde hij een extravagant luxeleven in twee van zijn villa’s in Duitsland, waar hij ook nu de meeste tijd nog woont. Ook zou hij vrijwel heel 2020, tijdens de Covid19-crisis, in een volledig door hem afgehuurd Duits vijfsterren hotel gewoond hebben, terwijl de Thaise bevolking economisch zeer zwaar geraakt werd door die crisis. Tel daarbij op dat Rama X de rijkste monarch ter wereld is, met een geschat vermogen van minimaal 30 miljard dollar en mogelijk zelfs 70 miljard dollar, dan is die onvrede best begrijpelijk.
Zitten tijdens het koningslied en in de gevangenis
Standaard wordt op heel veel Thaise plekken om zes uur ’s avonds het volkslied gespeeld, van Bangkoks metrostations tot luxe winkelcentra, zoals het chique IconSiam, en dan staat iedereen stil. Maar niet alle Thai zingen meer mee, valt mij op, waar dat een paar jaar geleden wel zo was. En als je naar de bioscoop gaat, speelt voor elke film het Royal Anthem, een volkslied-variant en loflied op de koning. Vroeger ging iedereen verplicht staan, tegenwoordig blijft minstens de helft van de bioscoopbezoekers zitten (in het donker, maar toch).
In gesprekken met Thai hoor je ook dat Rama X minder gewaardeerd wordt. Maar met die kritiek moet je heel voorzichtig zijn, want Thailand heeft één van de strengste majesteitsschennis-wetten en handhaaft die wet ook. Niet opstaan in de bios kan zelfs al als een overtreding gezien worden.
Volgens critici van Sectie 112 van het Thaise Strafrecht wordt die wet misbruikt om protesten tegen de vaak conservatieve regering van, of gesteund door, het leger te onderdrukken. In december 2023 is een parlementslid van de progressieve Move Forward Party (die de meeste stemmen kreeg tijdens de laatste verkiezingen, maar niet in de regering zit) veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf, omdat ze op Twitter de monarchie beledigd zou hebben.
Als je de Thaise koning ziet….
….. of zijn familieleden, op portretten of foto’s, buiten op straat, binnen in kantoren, of bij mensen thuis, toon dan respect. In het verleden zijn ook buitenlanders gearresteerd en veroordeeld voor belediging van de koninklijke familie, en daarom is dat ons advies. Wil je geen respect tonen, doe dan in ieder geval niets, of zeg niets wat als beledigend kan worden opgevat. Want – vooral vanwege de herinneringen aan koning Bhumibol – is het koningshuis nog steeds geliefd bij de Thai, en deel van hun leven en hun cultuur.
Thailand rondreis op maat
Wil jij Thailand ontdekken? Bekijk voor de inspiratie onze voorbeeld rondreizen door Thailand, samen met local Hero Henk kun je deze naar wens aanpassen. Zelf al een route in gedachten? Dat kan natuurlijk ook, lokale reisexpert Henk dankt graag met je mee.
Mark, een Dutch local in Thailand
Over de schrijver:
Mark woont in Thailand, al heel wat jaren. Nu samen met zijn vriendin Praew op het prachtige eiland Koh Samui, nadat hij eerst in Khon Kaen, een grote stad in het landbouwgebied van de Noordoostelijke regio Isaan, en ook in het altijd fascinerende Bangkok gewoond heeft.
